خزر دریاست یا دریاچه؟ - وبلاگ نت قشم

به گزارش وبلاگ نت قشم، دریای خزر بزرگ ترین پهنه آبی محصور در خشکی دنیا است، با این حال به علت ویژگی های خاص آن توافقی در خصوص اینکه آن واقعاً یک دریا است یا یک دریاچه بزرگ وجود ندارد.

به گزارش وبلاگ نت قشم ، هرچند چنین چیزی ممکن است به نظر یک سوال پیش پا افتاده باشد، اما پاسخ آن پیامدهای ژئوپلیتیکی قابل توجهی دارد که آن را به یک موضوع حساس تبدیل می نماید.

دریای خزر در نقطه ای بین اروپا و آسیا واقع شده و چندین کشور از جمله آذربایجان، ایران، قزاقستان، روسیه و ترکمنستان در حاشیه آن قرار گرفته اند. طول آن تا 1200 کیلومتر و عرض آن نیز تا 435 کیلومتر برآورد می گردد.

سطح دریای خزر در حدود 28 متر پائین تر از سطح دریاهای آزاد قرار گرفته است و مساحت کل آن تا 420 هزار کیلومتر مربع می رسد که مساحتی به مقدار کشور ژاپن را در بر می گیرد.

به نقل از یورونیوز، در منابع یونانی و ایران باستان حجم بزرگ آب باعث شده تا خزر یک اقیانوس خوانده گردد. این استدلال بیشتر با این واقعیت تقویت می گردد که آب خزر شوری بالایی دارد، البته این پدیده در جنوب بیشتر از شمال است چرا که در نواحی شمالی اندازه نمک به دلیل آب شیرین وارد شده از رودخانه ولگا کمتر است.

علاوه بر این، با حرکت به سمت جنوب عمق آب بیشتر می گردد. در ناحیه شمالی آب می تواند تا عمق حدود 5 تا 6 متر برسد، اما در جنوب آب نهایتا ممکن است تا هزار متر عمق داشته باشد. این ویژگی ها ممکن است باعث گردد فکر کنید که ما قطعاً یک دریا را توصیف می کنیم، اما در این مورد این واقعاً یک مورد پیچیده است.

خزر ویژگی های منحصر به فردی دارد که ما را کمی از دریا بودن دور می نماید. اولین مورد ساده این است که خزر کاملاً محصور در خشکی و بسیار درون سرزمینی است. تنها راه دسترسی آبی به آن به وسیله رودخانه ولگا است که از روسیه می گذرد و بعلاوه کانال هایی که آن را به دریای سیاه، دریای بالتیک و دریای آزوف متصل می نماید.

اگرچه خزر محتوای نمک بالایی دارد، اما این نمک را از دریای آزاد دریافت نمی نماید و در واقع از چندین رودخانه غیر از ولگا، از جمله رودخانه های اورال و کورا، از آب شیرین تغذیه می گردد. تقریبا 130 رودخانه به این دریا می ریزند که اغلب آنها از شمال غربی به دریا می پیوندند. بزرگ ترین رودخانه ورودی ولگا است که هر سال به طور میانه 241 کیلومتر مکعب آب وارد دریای خزر می نماید. رودهای کورا 13، اترک 8.5، اورال 8.1 و سولاک 4 کیلومتر مکعب آب را سالانه وارد دریای خزر می نمایند.

با وجود جریان ثابت ورود آب شیرین، سطح شوری در خزر به طور میانه حدود 12 قسمت در هزار (پی پی تی) است. این بدین معنی است که اندازه آب شور بر آب شیرین غالب است، اما بسیار کمتر از یک دریای معمولی (که معمولاً سطح شوری آن در حدود 35 پی پی تی است).

این ویژگی های منحصر به فرد، دریای خزر را تبدیل به زیستگاهی برای گونه های مختلف نموده است که با شرایط شور آن سازگار شده اند. اینها شامل ماهیان خاویاری خزری است که تخم هایش خوراکی خاویار محبوب را تشکیل می دهند. فُک خزری با ظاهر منحصر به فردش نیز وجود دارد که فقط در اطراف این آب ها یافت می گردد و کوچکترین عضو خانواده فُک های بی گوش است.

با این حال دریای خزر در معرض خطر آلودگی و صید بی رویه است و درست به همین خاطر است که بحث تعریف مطرح می گردد.

از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال 1991، دریای خزر به دلیل وجود منابع نفت و گاز در داخل و اطراف آن به یک موضوع ژئوپلیتیکی کلیدی برای کشورهای اطراف تبدیل شده است. هر کشور همجوار دارای مناقشات داخلی بر سر آب های سرزمینی و برداشت منابع انرژی بوده که همه آنها به قیمت آسیب به محیط زیست تمام شده است.

هر کشور مبالغ قابل توجهی را برای بهره برداری از منابع طبیعی این منطقه جهت تامین اهداف مالی خود سرمایه گذاری نموده است. در عین حال، جوامع ماهیگیری محلی و صنعت توریسم نیز به نوبه خود به تجارت و فعالیت در این آب ها ادامه داده اند که هرچند امرار معاش ساکنان محلی را تامین نموده، با این حال به لحاظ محیط زیستی به خزر آسیب زده است.

به همین خاطر است که موضوع دریا یا دریاچه بودن خزر قابل توجه است. عدم وجود یک توافق رسمی بین المللی باعث شده است تا فشار و تهدید قدرت های بزرگ تر جای قوانین بین المللی را بگیرند.

تعریف دریای خزر به عنوان دریای مشروع اجازه می دهد آب های آن تحت همان اسناد بین المللی، که از اقیانوس ها و زیست بوم های آبی دنیا حفاظت می نمایند، محافظت گردد.

5858